Wanneer iemand slachtoffer wordt van een ongeval of misdrijf dan kan het smartengeld ontvangen. Dit is een tegemoetkoming in geld van de immateriële schade, zoals leed of gederfde levensvreugde. Het is een vorm van schadevergoeding. Smartengeld kan in de volgende drie situaties worden uitgekeerd:
- Er is sprake van lichamelijk letsel door schuld van een ander
- Er is sprake van geestelijk letsel door schuld van een ander
- Als de eer of goede naam van het slachtoffer is geschaad of als hij op een andere wijze is aangetast
Smartengeld wordt uitgekeerd om de leed van het slachtoffer te verzachten. Het is een onderdeel van de totale schadevergoeding. Hoeveel smartengeld iemand kan ontvangen is afhankelijk van diverse factoren.
Smartengeld als gevolg van lichamelijk of geestelijk letsel
In de meeste gevallen wordt smartengeld toegekend als er sprake is van lichamelijk letsel door schuld van een ander. Hierbij kan gedacht worden aan ongevallen waarbij iemand bijvoorbeeld is aangereden door een ander, of er wordt een medische fout in het ziekenhuis gemaakt met vervelende lichamelijke gevolgen. Iemand met lichamelijk letsel zal waarschijnlijk nooit zijn leven terugkrijgen zoals het was. Er moeten allerlei aanpassingen gedaan worden in het leven en misschien kan hij zijn werk niet meer uitvoeren zoals voorheen. Smartengeld is dan een tegemoetkoming aan het leed dat iemand hierdoor ondergaat.
Bij geestelijk letsel is er sprake van psychisch leed. Vaak gaat dit gepaard met lichamelijk letsel. Wanneer er alleen sprake is van geestelijk letsel en geen lichamelijk letsel, kan iemand recht hebben op smartengeld als gevolg van geestelijk letsel. Hierbij kan gedacht worden aan het meemaken van een schokkende gebeurtenis of een uit de hand gelopen zakelijk geschil. Of iemand recht heeft op smartengeld wordt er meestal gekeken of er ook een erkend ziektebeeld kan worden vastgesteld in de psychiatrie. Een vereiste regel is dat de betrokkene deskundige medische hulp heeft gezocht.
Tevens is shockschade een vorm van vergoeding waar men ook recht op kan hebben als je secundair betrokken bent geweest bij een ongeval of misdrijf en daardoor geestelijk letsel oploopt. Denk hierbij aan getuige zijn van een ongeluk, waardoor iemand een posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan ontwikkelen.
Smartengeld voor naasten en nabestaanden
Niet alleen directe slachtoffers van een ongeval of een misdrijf kunnen smartengeld ontvangen, maar ook familieleden van slachtoffers kunnen een vergoeding krijgen. Deze vorm van schade wordt affectieschade genoemd. Dit is het geval wanneer een familielid ernstig gewond is geraakt of zelfs is overleden door de schuld van een ander. Het smartengeld voor naasten en nabestaanden is een vast bedrag dat ligt tussen de €12.500 en €20.000. De volgende familieleden kunnen aanspraak maken op de vergoeding:
Familieleden die aanspraak kunnen maken op de vergoeding zijn:
- Echtgenoot of geregistreerd partner
- Partner waarmee wordt samengewoond (ongeacht of er wel of geen sprake is van een huwelijk of geregistreerd partnerschap)
- Ouders
- Kinderen
- Andere personen in gezinsverband, bijvoorbeeld pleegkinderen
Wanneer er sprake is van een overlijdensgeval door schuld van een ander kan de familie recht hebben op overlijdensschade. Hieronder vallen kosten zoals de uitvaart en schade doordat het inkomen van de overledene wegvalt.
Verschil tussen smartengeld en letselschade
Een veelgestelde vraag is vaak wat het verschil is tussen smartengeld en letselschade. Smartengeld is een onderdeel van letselschade. Het is een schadevergoeding voor het leed dat veroorzaakt wordt door letsel, zoals verdriet en pijn. Bij letselschade worden ook kosten vergoed voor andere zaken die het gevolg zijn van het ongeval of misdrijf, zoals medische behandeling of inkomensverlies.
Bepalen hoogte smartengeld
Hoeveel smartengeld een benadeelde kan ontvangen is van veel factoren afhankelijk. De rechter kijkt vooral naar situaties van anderen die veel overeenkomsten hebben met de huidige situatie. Factoren die onder andere worden meegenomen in het bepalen van de hoogte van het smartengeld zijn:
- Het soort letsel en de ernst ervan
- Hoeveel pijn het slachtoffer al geleden heeft en in de toekomst naar alle waarschijnlijkheid nog zal hebben
- Hoelang het herstel van het letsel is
- Leeftijd van het slachtoffer
- Of er sprake is van blijvende beperkingen of zichtbare gevolgen en wat de invloed hiervan is op o.a. werk, studie, relaties en hobby’s
Hoogte smartengeld in diverse landen
Nederland staat niet bekend als een land waar heel hoge bedragen worden uitgekeerd als het gaat om smartengeld. In vergelijking met andere Europese landen keert Nederland relatief weinig smartengeld uit. Het hoogste bedrag dat in Nederland door een rechter is toegekend is €253.000 in 2018. Bij deze casus was het slachtoffer zwaar mishandeld, hierdoor liep hij hersenbeschadiging op met als gevolg een vegetatieve toestand. Bij andere casussen waar sprake is van ernstig letsel door een verkeersongeval met een dwarslaesie tot gevolg, kunnen slachtoffers in Nederland vaak niet rekenen op meer dan €150.000 smartengeld. Als we kijken naar andere Europese landen, zoals Engeland en Duitsland, krijgen slachtoffers in soortgelijke situaties tussen de €300.000 en €400.000 smartengeld. Rechters in Nederland baseren de hoogte van het smartengeld vooral op soortgelijke situaties die zich in Nederland voordoen. Ze zijn op het moment nog huiverig om te kijken naar bedragen die in omringende landen van ons gebruikelijk zijn. Terwijl deze landen een vergelijkbare levensstandaard hebben als Nederland. Om deze redenen is de hoogte van het smartengeld in Nederland al jaren onderwerp van discussie. De ANWB geeft jaarlijks het Smartengeldboek uit, hierin staat een verzameling van rechterlijke uitspraken beschreven waarbij smartengeld is toegewezen.